На 1 и 2 април 2022 година, AIRE Центарот беше домаќин на првиот Регионален форум за родова еднаквост за Западниот Балкан. Форумот се одржа во Будва (Црна Гора) и ги собра на едно место Претседателот и потпретседателот на Европскиот суд за човекови права, Комесарката за човекови права при Советот на Европа, судиите и поранешните судии на Европскиот суд за човекови права, како и претставниците од целиот регионот вклучувајќи и претседатели и судии на врховни и уставни судови, народни правобранители, претставници на институциите за обуки во правосудството, академиците и претставниците од невладиниот сектор.
Презентациите и панел дискусиите на Форумот ги исфилтрираа клучните начела и барања развиени од страна на Европскиот суд за човекови права во однос на родовата еднаквост и дискриминацијата врз основа на пол. На пример, панелистите дискутираа за клучните суштински и процедурални обврски според Европската конвенција за човекови права за заштита на жените од семејното и родово заснованото насилство. Учесниците од целиот регион потоа се собраа во помали, тематски работни групи за да размислуваат за клучните предизвици за спроведување и заштита на правата на жените во домашен контекст. Форумот беше организиран од AIRE Центарот со поддршка на Владата на Обединетото Кралство и Германското друштво за меѓународна соработка [Deutsche Gesellschaft für Internationale Zusammenarbeit (GIZ) GmbH].
Роберт Спано [Robert Spano], Претседателот на Европскиот суд за човекови права, истакна дека судиите имаат важна улога во пружањето отпор на стереотипите, рушењето на предрасудите и развивањето на свеста за родовата еднаквост.
„На овој начин сите придонесуваме за родовата еднаквост, која е од клучно значење за функционирањето на демократијата и доброто владеење, како и за подобрување на благосостојбата на сите“, изјави претседателот Спано.
Во своето воведно обраќање, Дуња Мијатовиќ [Dunja Mijatović], Комесарка за човекови права при Советот на Европа, истакна дека насилството врз жените, вклучително и семејното насилство, „ќе стане зло од минатото само ако работиме заедно за да се бориме против структурната и интерсекционата дискриминација и да постигнеме родова еднаквост“.
„Во време на големи предизвици, кои дополнително го зголемуваат проблемот со насилството и дискриминацијата со кои се соочуваат жените и девојките на дневна основа, Истанбулската конвенција останува наш светилник во искоренувањето на овој феномен, предизвикувајќи ги патријархалните ставови што го овозможуваат тоа, обезбедувајќи заштита на жртвите и казнување на сторителите и подигнувајќи ја свеста. ефектот врз жените и девојките, како и врз општеството во целина. “, додаде комесарката Мијатовиќ.
Форумот даде можност судиите и правните експерти да дискутираат за родовата еднаквост, родовото насилство и семејното насилство, како и за примената на судската пракса на Европскиот суд за човекови права во регионот.
Билјана Брејтвејт, Програмската директорка за Западен Балкан на AIRE Центарот, изјави дека родовата пристрасност и родовите стереотипи присутни во судството влијаат врз способноста на жените да ги остварат своите права пред судовите во регионот.
„Покрај дискусијата за судската пракса на Европскиот суд за човекови права, важно е да се работи и на промена на ставовите во однос на улогите на мажите и жените во општеството, а особено во судството, со цел вистински да се обезбеди ефикасна заштита на човековите права.“, додаде директорката Брејтвејт.
Дритан Абазовиќ [Dritan Abazović], Заменик-премиер на Црна Гора, истакна дека Црна Гора, како идна членка на Европската унија, е целосно посветена на зајакнување на владеењето на правото.
„Еден од темелите на праведната држава е спроведувањето на вистинска родова еднаквост. Нашата визија е модерно и просперитетно општество кое ги почитува и третира сите свои граѓани на ист начин“, додаде Заменик-премиерот Абазовиќ.
Заменик британскиот амбасадор Стив Арик [Steve Arrick] изјави дека за сите е познато дека практиката на казнување за родово заснованото насилство ширум Западниот Балкан е неконзистентна. „Често се земаат предвид широк опсег на олеснителни околности, што доведува до помали казни за сторителите. Резултатот е правосуден систем кој не делува како доволно силно одвраќање за родово заснованото насилство“, сподели Арик.
Тој, исто така, додаде дека Обединетото Кралство соработува со AIRE „за да утврди начини на кои можеме да го поддржиме правосудниот систем преку градење база на докази, инкорпорирање на најдобрите практики и овозможување размена на искуства помеѓу колегите од судството од Западен Балкан“.
Слободан Шариќ [Slobodan Šarić], Советник за владеење на правото за правна реформа за економски развој во Западен Балкан на проектот GIZ GmbH, изјави дека проектот на ГИЗ „Правна реформа за економски развој“, во соработка со Советот на Европа, разви Насоки за родова одговорност во родово заснованото насилство.
„Овој документ ќе им помогне на судиите да усвојат родово одговорен пристап во нивната работа и да се погрижат да ги толкуваат законите во согласност со суштинските концепти за еднаквост и со меѓународните човекови права“, додаде советникот Шариќ.
AIRE Центарот, во соработка со судијката Ивана Јелиќ [Ivana Jelić], подготви нов водич за релевантната судска пракса на Европскиот суд за човекови права во однос на родовата еднаквост и дискриминацијата врз основа на полот.